غزل چهل و یکم دیوان حافظ با مصرع آغازین «اگر چه باده فرح بخش و باد گلبیز است»، روایتگر یکی از درخشانترین لحظات اجتماعی در اشعار این شاعر بزرگ است. برخلاف بسیاری از غزلیات که بار عرفانی دارند، این شعر، بیانیهای سیاسی و اجتماعی در واکنش به شرایط اختناقآور عصر خود است.
حافظ در این شعر، با ظرافتی کمنظیر، از نماد «باده» و «میخانه» برای اشاره به شادی، آزادی و شکوفایی فکری بهره میبرد. اما هشدار اصلی شعر در این سطر نهفته است که باید با «احتیاط» رفتار کرد؛ چرا که فضای جامعه به شدت سرکوبگر و خفقانآور شده است.
زمینه تاریخی سرایش این غزل، به دوران حکومت سختگیرانه امیر مبارزالدین محمد از آل مظفر بازمیگردد. وی که حکومتی متعصب داشت، با بستن میخانهها و منع مجالس شادمانی، فضایی از ترس و محدودیت ایجاد کرده بود. حافظ در این غزل، مستقیم و غیرمستقیم، به مقابله با این سیاستهای سرکوبگرانه میپردازد و ضرورت پنهان کردن «باده عیش» را نه از سر تقیه، که به عنوان اعتراضی هنرمندانه به حاکمیت زمانه بیان میکند.
این غزل، نمونهای بارز از هنر حافظ در تلفیق مسائل اجتماعی با شعر ناب فارسی است، اثری که علی رغم گذشت قرنها، همچنان پیامآور مبارزه با هرگونه تحجر و محدودیتسازی برای روح آزاده انسانی است.
شما می توانید این غزل زیبا را همراه با شرح آن از لینک های زیر دریافت کنید:
مستانه پارسا
دیدگاه خود را بنویسید